Nguy cơ động đất, sóng thần ở Việt Nam

(DVT.vn) - Về mặt khoa học các trận động đất có cường độ lớn hơn 6,5 độ Richter ở các vùng biển có khả năng gây ra sóng thần.

>>>Động đất 7 độ richter ở Myanmar, Hà Nội rung chấn cấp 3-4
>>> Động đất 7 độ richter tấn công Myanmar

Nhân thông tin về dư chấn tối nay, DVT.vn lược trích một phần bài viết của TS Lê Huy Minh, Phó Viện trưởng, phụ trách Viện Vật lý địa cầu, Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần và PGS.TS Nguyễn Hồng Phương, Phó Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần về "Trận động đất sóng thần tại Nhật Bản ngày 11/03/2011 và nguy cơ động đất sóng thần ở Việt Nam".

Nguy cơ động đất

Việt Nam nằm ở phần Đông Nam của mảng Âu Á, giữa mảng Ấn Độ, mảng Philippines và mảng châu Úc. Lãnh thổ Việt Nam không nằm ở rìa các mảng do vậy ít bị tổn thương bởi động đất so với các nước trong khu vực như Indonesia, Philippines, Malaysia. 

Nhưng trên lãnh thổ và lãnh hải Việt Nam tồn tại hệ thống đứt gãy hoạt động phức tạp như (hình 1): đứt gãy Lai Châu - Điện Biên, đứt gãy Sông Mã, đứt gãy Sơn La, đới đứt gãy Sông Hồng, đới  đứt gãy Sông Cả, đứt gãy kinh tuyến 109-110o…, do vậy động đất cũng thường xuyên xảy ra.

Hình 1. Bản đồ địa chấn kiến tạo Việt Nam và các vùng lân cận

Từ đầu thế kỷ 20 đến nay ở khu vực phía Bắc có 2 trận động đất cấp 8-9, độ lớn M=6,7-6,8 độ Richter, hàng chục trận động đất cấp 7, M=5,1-5,5 độ Richter và hàng trăm trận động đất yếu hơn (hình 2). 

Hình 2:Phân bố chấn tâm động đất trên lãnh thổ Việt Nam và các vùng kế cận
(Số liệu 1903-2009)

Điển hình là động đất Điện Biên 1935, M=6,75 xảy ra trên đới đứt gãy Sông Mã; Động đất Tuần Giáo 1983, M=6,8 xảy ra trên đứt gãy Sơn La, gây nên sụt lở, nứt đất trên diện rộng, sụt lở lớn trong núi, gây hư hại nhà cửa trong phạm vi bán kính đến 35 km; Động đất Bắc Giang 1961, M=5,6 độ Richter; Động đất M=6,1 độ Ricther xảy ra ở vùng đảo Phú Quý xảy ra kèm theo hoạt động núi lửa Hòn Tro năm 1923.

Gần đây hơn động đất Điện Biên 2001, M=5,3 độ Richter có chấn tâm bên Lào, cách thành phố Điện Biên khoảng 20 km đã gây hư hại từ nhẹ đến sụp đổ hơn 2000 ngôi nhà ở khu vực thành phố Điện Biên.

Từ 2007 đến nay nhiều trận động đất có cường độ nhỏ hơn 5,5 độ Ricther xảy ra ở Việt Nam. Các trận động đất nhỏ xảy ra từ sau trận động đất Điện Biên đều không gây thiệt hại về người và của, tuy nhiên cũng cho thấy vỏ Trái đất ở khu vực Việt Nam không hoàn toàn bình ổn, động đất cần được theo dõi và nghiên cứu để có đánh giá ngày một đầy đủ hơn về hoạt động địa chấn ở Việt Nam.

Nguy cơ sóng thần

Cho tới nay chưa có những bằng chứng thuyết phục để khẳng định sóng thần đã ảnh hưởng tới vùng bờ biển Việt Nam. 

Tuy nhiên, theo các kết quả nghiên cứu đã được thực hiện tại Viện Vật lý địa cầu, các vùng nguồn động đất ở khu vực biển Đông và lân cận có thể gây nên sóng thần ảnh hưởng tới vùng bờ biển Việt Nam bao gồm (hình 3): 1) Riukiu – Đài Loan, 2) đới hút chìm Manila, 3) Biển Sulu, 4) Biển Celebes, 5 và 6) vùng Biển Ban Đa, 7) Bắc Biển Đông, 8) Palawan và 9) Tây Biển Đông. Trong đó đới hút chìm Manila (Máng nước sâu Manila) được cho là có nguy cơ cao nhất. 

Trong khu vực này đã xảy ra một trận động đất cường độ 8,2 độ Richter (hình 4) ngày 26/5/2006, nhưng trận động đất này đã không gây nên sóng thần. 

Hình 3. Các vùng nguồn động đất gây sóng thần có thể ảnh hưởng
 tới vùng bờ biển và hải đảo Việt Nam

Hình 4. Vị trí trận động đất mạnh nhất ghi nhận được trên đới siêu đứt gẫy Máng biển sâu Manila minh họa trên bản đồ (vị trí đầu mũi tên).

(Các tham số của trận động đất này được đánh dấu trong bảng phía dưới, bao gồm: Ngày tháng năm 26/5/2006; giờ phút giây 3h57ph12gy; vĩ độ 20,39o, kinh độ 120,22oE; độ sâu chấn tiêu 4 km; magnitude 8,2 độ Richter).

Theo các kịch bản đã tính toán bởi Bộ Tài nguyên và Môi trường, một trận động đất cường độ 8,3 độ Richter xảy ra ở khu vực rãnh nước sâu Manila thì có thể tạo nên sóng thần cao 6,2 m ở Quảng Ngãi và 2,1 m ở Nha Trang. 

Một trận động đất có cường độ 9,2 độ Richter ở cùng khu vực có thể tạo ra sóng thần cao 10,6m ở Quảng Ngãi và 5 m ở Nha Trang, và thời gian sóng thần đi từ vùng rãnh nước sâu Manila tới vùng bờ biển Việt Nam sau khoảng 2 tiếng đồng hồ (hình 5). 

Về mặt khoa học các trận động đất có cường độ lớn hơn 6,5 độ Richter ở các vùng biển có khả năng gây ra sóng thần, như vậy nguy cơ sóng thần ở vùng bờ biển Việt Nam là hiện hữu và cần phải được quan tâm.

Hình 5: Thời gian lan truyền sóng thần từ vùng khu vực đới hút chìm Manila
tới vùng bờ biển Việt Nam